Samen lukt 't

Ervaringen van maatjes

Mariëtte begeleidt mensen met schulden
‘Soms zien ze geen uitweg meer’

“Als je over je eigen schulden praat, komt daar veel emotie bij kijken. Je ziet door de bomen het bos niet meer,” ontdekte Mariëtte Barnhoorn de afgelopen jaren als vrijwilliger voor SchuldHulpMaatje West-Friesland. “Ik kan als Maatje iemand begeleiden en samen zoeken naar een uitweg. Lukt dit dan geeft dat veel voldoening.”

Het begon bij haar ontslag. Mariëtte Barnhoorn uit Onderdijk raakte haar baan kwijt en dacht: ‘wat nu!’ “Mijn inkomen viel terug en ik moest aanpassingen doen in mijn uitgavepatroon. Dat viel niet mee. Gelukkig heb ik nooit schulden gemaakt, maar ik schrok er wel van hoe vlug je in de financiële problemen kunt raken.”

Verborgen armoede

Met die ervaring op zak begeleidt Mariëtte sinds 2017 hulpvragers voor SchuldHulpMaatje West-Friesland. Waarom doet ze dat? “Ik vind het fijn om mensen te helpen zodat ze beter in hun vel komen te zitten en positiever in het leven gaan staan. Schulden kunnen zwaar op je drukken en alle levensplezier wegdrukken. Soms zien mensen geen uitweg meer. Kijk maar naar het drama van de toeslagenaffaire!”

Luisterend oor

Als Maatje begeleidt Mariëtte nooit meer dan twee mensen tegelijk. Wanneer ben je geschikt als vrijwilliger? “Natuurlijk moet je wel wat van cijfertjes weten en enigszins door hebben hoe de hazen lopen in de wet- en regelgeving. Tegelijk hoef je niet alles te weten en ga je soms op zoek. Jij als maatje bent een adviseur en mag je een luisterend oor bieden. Mensen vinden het vaak fijn hun verhaal met je te delen. Daarnaast traint SchuldHulpMaatje ons met avonden en e-learnings om goed beslagen ten ijs te gaan.”

Barbara: 'Ik heb geleerd om heel duidelijk te zijn'

De schoonzus van Barbara vertelde over SchuldHulpMaatje. Barbara wist meteen dat dit net iets voor haar was: ze wilde maatje worden en meldde zich aan voor de driedaagse training.

De combinatie van het economische met het sociale spreekt me enorm aan," verklaart Barbara haar enthousiasme. "Van nature ben ik heel hulpvaardig, het is fijn om iemand er weer bovenop te helpen. Het werk is ook nog eens heel afwisselend: je krijgt met uiteenlopende mensen en situaties te maken. Dat brede spectrum vind ik interessant en daarom heb ook de aanvullende cursus Jong gedaan, speciaal gericht op hulpverlening aan jongeren. Ik ben zelf moeder van jongeren in die leeftijd, het is een leuke doelgroep." 

Als maatje sta je naast je hulpvrager

Veel maatjes starten met het beeld dat je vooral met cijfers bezig bent. Dat was voor Barbara niet anders: "Toen ik twee jaar geleden begon als SchuldHulpMaatje in West-Friesland had er niet meteen erg in hoe belangrijk de sociale kant is. Je komt gewoon bij mensen thuis, in hun eigen omgeving. Toen een cliënt mij in een van onze eerste gesprekken vroeg hoe het nu eigenlijk met mij ging, wist ik gewoon niet wat ik moest zeggen," roept ze, achteraf geamuseerd, uit. "Op die vraag had ik niet gerekend! Maar dat is wel een maatje: je staat gewoon naast elkaar, het is geen hulpvrager-hulpverlener-relatie. Dat blijkt ook wel uit dit lieve whatsappje dat ik kreeg van een jonge vrouw die ik help." Barbara pakt haar telefoon en laat een lief berichtje vol hartjes zien.

Duidelijke afspraken zijn belangrijk

Natuurlijk is het ook voor een SchuldHulpMaatje niet allemaal rozengeur en maneschijn. "Geduld is wel echt nodig," vindt Barbara. "Vaak denkt de hulpvrager niet zo snel als jijzelf. En soms gebeurt er gewoon niets meer, zodra je de deur achter je dicht trekt. Het is niet leuk als een hulpvrager dan gaat klagen over dingen die helemaal niet waren afgesproken of die hij zelf moet doen. Cliënten geven je ook niet altijd alle informatie die je nodig hebt. Dan hebben ze bijvoorbeeld afspraken met de professionele schuldhulpverlener gemaakt, maar vergeten dat aan mij te vertellen. Dan loop je achter de feiten aan en is de begeleiding wel lastig." Toch laat ze zich niet ontmoedigen door stroef lopende trajecten. "Ik heb ervan geleerd om nog concreter te zijn en nog duidelijker afspraken te maken. Het is goed dat cliënten een hulpverleningsovereenkomst moeten tekenen; alle afspraken staan dan duidelijk op papier." 

Het is geweldig als het lukt

Haar serieuze blik maakt al snel weer plaats voor een brede glimlach. "Het is geweldig als het lukt. Ik heb een alleenstaande jonge vrouw geholpen, die een inkomen onder het minimum had en weinig van geldzaken wist. Ze kwam diep in de problemen en dreigde zelfs haar huis uitgezet te worden. Ik kon bemiddelen en de huisuitzetting voorkomen. We hebben samen toeslagen en andere regelingen aangevraagd en haar schulden aangepakt. Binnen drie maanden was ze financieel weer op orde en kon ze met haar vriend gaan samenwonen. Daar doe je het voor!"

Dirk: 'Je moet heel goed luisteren'

Dirk heeft in zijn leven al veel mensen tussen wal en schip zien vallen. Mensen die het zelf niet redden, maar ook niet door instanties geholpen worden. Toen hij werd gevraagd om SchuldHulpMaatje te worden, hoefde hij dan ook niet lang na te denken. Hij meldde zich aan. "Van thuis op de bank zitten wordt toch ook niemand wijzer", verklaart hij nuchter. 

Hulpvragers zijn heel verschillend

Vijf trajecten heeft Dirk begeleid, sinds hij in maart 2015 is gestart als SchuldHulpMaatje. Op zijn eigen bedachtzame wijze vertelt hij hoe dat is gegaan: "Ik heb gemerkt dat hulpvragers heel verschillend zijn. Ik kreeg te maken met een verslavingsverleden, ADHD, iemand met een burn-out, maar ook met een ondernemer die het allemaal zelf wilde doen en alleen maar bevestiging van mij wilde. Sommigen willen heel zakelijk blijven, maar soms wordt het heel persoonijk. Dat vraagt om heel verschillende benaderingen. Het belangrijkste is om héél goed te luisteren naar wat de hulpvrager nodig heeft. Dat verschilt enorm en zelf kunnen ze dat niet altijd direct uitleggen."

Oordelen werkt averechts

Hoe verschillend de hulpvragers ook zijn, volgens Dirk hebben ze allemaal een ding gemeen: "Het is mij opgevallen dat een begin van een oplossing al genoeg is om mensen weer opgelucht te laten ademhalen. Dan gaan die ogen weer glinsteren, ze draaien 180 graden om en ze zien het weer zitten. Ik oordeel niet, dat werkt averechts. In de training is ons op het hart gedrukt om zoveel mogelijk op onze handen te blijven zitten. Ik doe zo weinig mogelijk, want na het traject moeten de hulpvragers het toch ook weer zelf doen. Hoeveel schulden er zijn, hoef ik dus niet exact te weten. Als de hulpvrager zegt dat hij alle schulden op een rijtje heeft, ga ik dat echt niet controleren. Ik luister vooral naar wat hij wil en wat het beste bij hem past. Op die manier ontdekte ik dat een hulpvrager heel graag wilde verhuizen naar een ander dorp, waar hij meer vrienden had. Dat heb ik gebruikt om hem te motiveren om zijn huurschuld aan te pakken." 

Elk succesje moet je vieren

Als een traject goed verloopt, is dat natuurlijk heel fijn. Het is jammer genoeg niet vanzelfsprekend. Dirk heeft twee hulpvragers moeten loslaten, omdat zij geen hulp meer wilden. Hij blijft daar nuchter onder: Jammer, maar als mensen niet willen, moet je dat respecteren. Dirk vertelt dat hij veel voldoening haalt uit de trajecten die wel goed lopen. "Ik heb er een die het liefst alles in een keer opgelost wil hebben. Dan kan natuurlijk niet. Dan moet je zo iemand leren om stap voor stap vooruit te gaan en elk succesje te vieren. Dat vind ik het mooiste."

"Je leert jezelf ook wel kennen," grijnst Dirk. "Je kunt als maatje met je hulpvrager mooie plannen maken, maar dat is niet veel waard als je cliënt het niet doet. Een hulpvrager had een meevallertje. Ik was blij; dat geld kon hij heel goed inzetten voor zijn schulden. Toen ik een week later kwam, had hij het opgemaakt. Hij wist zelf niet eens meer waaraan. Ik heb daar wel van geleerd dat het heerlijk kan zijn om even de bloemetjes buiten te zetten als je zo lang in de shit hebt gezeten en de ongeopende post op je ligt te wachten. Even vluchten uit de werkelijkheid. Zelf zou ik het nooit doen, maar ik hoop dat hij ervan genoten heeft."

De aanhouder wint

Jan (uit een andere regio dan West-Friesland) helpt Kenny, een jongen die er al heel jong alleen voor stond. "Vanuit je geloof krijg je ook gevoel voor mensen. Van daaruit ga je mensen proberen te helpen," vertelt hij als ervaren SchuldHulpMaatje. "Bij Kenny begon ik met het in kaart brengen van de situatie. Daarna maakten we een stappenplan. Het was zwaar, soms had Kenny er echt geen zin in. Daar moet je mee om kunnen gaan. Als hij niet op een afspraak verscheen, fietste ik naar zijn huis en belde net zolang aan tot hij zijn bed uitkwam. Dat waren irritatiemomenten, voor hem en voor mij. Maar dat hoort er allemaal bij. We kunnen het goed vinden samen." 

Niet altijd eigen schuld

Corrie zag het allemaal niet meer zitten en belde SchuldHulpMaatje*. Ilse kwam helpen. "Ik werkte bij een bank en daar leek alles maakbaar. Door Corrie weet ik nu wel beter. Als mens kan je van alles overkomen zonder dat je daar schuldig aan bent. Bij Corrie kwam ik met veel dingen voor het eerst in aanraking, zoals persoonsgebonden budgetten. We zetten alles op een rij en maakten potjes voor alle voorzieningen, zodat ze niet verrast kon worden en schuldenvrij zou blijven. Als ze maar één procent zelf kon, liet ik haar dat doen. Zo groeide ze weer."

 *Corrie woont niet in West-Friesland, dit is een verhaal van collega-afdeling van SchuldHulpMaatje.
 

Teleurstellingen horen erbij

“Soms moet iemand eerst dieper in de problemen raken voordat je hem kunt helpen,” zegt een ervaren maatje. ”Pas dan is er bij sommige mensen de motivatie om er zelf iets aan te gaan doen. Jammer, want je zou natuurlijk liever erger voorkomen.”